Το Έργο του Κ.Π. Καβάφη
Ο Αλεξανδρινός ποιητής Κ.Π. Καβάφης έγραψε συνολικά
154 ποιήματα. Επιπλέον, θα πρέπει να υπολογιστούν άλλα 75 που παρέμειναν
ανέκδοτα έως το 1968 και τα οποία βρέθηκαν στο Αρχείο του ή σε χέρια φίλων
του καθώς και 27 ποιήματα που δημοσίευσε μεν ο ίδιος- μεταξύ 1886 και
1898- αλλά που αργότερα τα αποκήρυξε. Ο Καβάφης έγραψε και κάποια
πεζά, δοκίμια, μελέτες, μεταξύ των οποίων: «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα», «Οι
Βυζαντινοί ποιηταί», «Το Κυπριακόν ζήτημα», «Το Τέλος του Οδυσσέως», «Μία σελίς
της Τρωϊκής Ιστορίας» κ.α.
Σύμφωνα με διευκρινίσεις και υποδείξεις
του ποιητή, τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα
ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά. Στα ποιήματά του αποτυπώνονται το ερωτικό στοιχείο, η φιλοσοφική του σκέψη και η ιστορική του γνώση, η οποία αφορά κυρίως στην ελληνιστική περίοδο, με σημείο αναφοράς την Αλεξάνδρεια.Η συμβολιστική του τάση είναι έντονη και συνδυάζεται με λόγο λιτό αλλά διαχρονικά επίκαιρο. Η ειρωνική διάθεση, αυτό που αποκλήθηκε καβαφική ειρωνεία συνδυάζεται με την τραγικότητα της πραγματικότητας και αποτέλεσε το σημείο αναφοράς για πολλούς μεταγενέστερους ποιητές.
Αν και στην αρχή η
ποίηση του Κ.Π. Καβάφη συνάντησε την εχθρότητα και την επιφύλαξη του ελληνικού πνευματικού
κόσμου, με τον καιρό επιβλήθηκε στη συνείδηση όλων σαν ένας ιδιόμορφος αλλά
μεστός και γεμάτος με ουσιαστικό περιεχόμενο ποιητής που δεν ενδιαφερόταν για
την εξωτερική εμφάνιση του στίχου του, αλλά μονάχα για τον εσωτερικό στοχασμό,
τη φιλοσοφική σκέψη και το στοχαστικό δίδαγμα.
H εκδοτική πρακτική που ακολούθησε ο Kαβάφης ήταν πρωτοφανής. Δεν τύπωσε ποτέ
τα ποιήματά του σε βιβλίο, και μάλιστα αρνήθηκε δύο σχετικές προτάσεις που του
έγιναν, μία για ελληνική έκδοση και μία για αγγλική μετάφραση των ποιημάτων
του. Προτιμούσε να δημοσιεύει τα ποιήματά του σε εφημερίδες, περιοδικά και
ημερολόγια, και να τα τυπώνει ιδιωτικά σε μονόφυλλα, κάνοντας στη συνέχεια
αυτοσχέδιες συλλογές που μοίραζε στους ενδιαφερόμενους. Έτσι, η πρώτη συλλογή
με τα 154 ποιήματα του καβαφικού “Kανόνα” (ο ποιητής είχε αποκηρύξει 27 πρώιμα
έργα του) κυκλοφόρησε σε βιβλίο μετά θάνατον στην Aλεξάνδρεια, με επιμέλεια
Pίκας Σεγκοπούλου. Στην Eλλάδα η συλλογή αυτή κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το
1948, από τις εκδόσεις «Ίκαρος» των Nίκου Kαρύδη, Aλέκου Πατσιφά και Mάριου
Πλωρίτη. Aπό τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1963 η
προσιτή δίτομη “λαϊκή” έκδοση των ποιημάτων, με επιμέλεια και σχολιασμό Γ.Π.
Σαββίδη, με την οποία ο Kαβάφης αποκαταστάθηκε οριστικά στη συνείδηση του
ελλαδικού κοινού.
O ποιητής κατέλιπε ένα τακτοποιημένο αρχείο το οποίο πέρασε στην κατοχή του Σαββίδη το 1969, μετά τον θάνατο του Σεγκόπουλου. Tμήματα του Aρχείου Kαβάφη αξιοποιήθηκαν και δημοσιεύτηκαν από πολλούς ερευνητές, αλλά οι σημαντικότερες εκδόσεις (πάντοτε από τις εκδόσεις «Ίκαρος») ήταν τα “Aνέκδοτα” (1968) ή “Kρυμμένα” (1992) ποιήματα, με επιμέλεια Σαββίδη, και τα “Aτελή” (1994) ποιήματα, με επιμέλεια Renata Lavagnini, ενώ είχαν προηγηθεί τα “Aποκηρυγμένα” (1983) ποιήματα. Έτσι ολοκληρώθηκε η έκδοση όλων των ποιητικών καταλοίπων του Kαβάφη, που συμπλήρωσαν και φώτισαν το αναγνωρισμένο έργο του, και το 2003 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος των “Πεζών” του, με επιμέλεια Mιχάλη Πιερή.
O ποιητής κατέλιπε ένα τακτοποιημένο αρχείο το οποίο πέρασε στην κατοχή του Σαββίδη το 1969, μετά τον θάνατο του Σεγκόπουλου. Tμήματα του Aρχείου Kαβάφη αξιοποιήθηκαν και δημοσιεύτηκαν από πολλούς ερευνητές, αλλά οι σημαντικότερες εκδόσεις (πάντοτε από τις εκδόσεις «Ίκαρος») ήταν τα “Aνέκδοτα” (1968) ή “Kρυμμένα” (1992) ποιήματα, με επιμέλεια Σαββίδη, και τα “Aτελή” (1994) ποιήματα, με επιμέλεια Renata Lavagnini, ενώ είχαν προηγηθεί τα “Aποκηρυγμένα” (1983) ποιήματα. Έτσι ολοκληρώθηκε η έκδοση όλων των ποιητικών καταλοίπων του Kαβάφη, που συμπλήρωσαν και φώτισαν το αναγνωρισμένο έργο του, και το 2003 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος των “Πεζών” του, με επιμέλεια Mιχάλη Πιερή.
Στο ελλαδικό αναγνωστικό κοινό ο Kαβάφης
έγινε γνωστός με το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου
στα Παναθήναια (1903), ενώ στο αγγλόφωνο κοινό τον πρωτοσύστησε
(1919) ο Aγγλος μυθιστοριογράφος και φίλος του, E. M. Φόρστερ. Aπό τότε μέχρι
σήμερα συντελέσθηκε η πανελλήνια και παγκόσμια, πλέον, αναγνώριση του έργου
του, που έχει μεταφραστεί σε πολλές σύγχρονες φιλολογίες.
Όλα τα ποιήματά του ο Καβάφης τα έγραψε στην
ελληνική, με την εξαίρεση ελαχίστων από τα μέχρι το 1968 ανέκδοτα ποιήματά του.
Μετά
θάνατον, ο Καβάφης έγινε αντικείμενο μακρόχρονης μελέτης από ποιητές και
μελετητές του έργου του σε όλο τον κόσμο. Τα ποιήματά του εκδόθηκαν και
εκδίδονται σε συλλογές, ενώ πρόκειται και για τον πιο πολυμεταφρασμένο
Νεοέλληνα λογοτέχνη. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά,
γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδέζικα, αραβικά, γιαπωνέζικα, αρμένικα,
ινδικά, σλαβικές γλώσσες και σε πάρα πολλές άλλες γλώσσες.
Στην οδό Λέψιους στην Αλεξάνδρεια,
το διαμέρισμα του Καβάφη έχει μετατραπεί σε μουσείο με εκδόσεις,
χειρόγραφα, μεταφράσεις, δημοσιεύματα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από το έργο
του, πλούσιο φωτογραφικό, φιλολογικό και άλλο υλικό.
Ο Καβάφης κέρδισε το σεβασμό και το θαυμασμό της κοινωνίας των ποιητών για την ιδιότυπη γλώσσα, το μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης τον εξαιρετικά λιτό λόγο, με τα ελάχιστα επίθετα που ξεχώρισαν στην ποίησή του, τον κατέστησαν πρωτοπόρο και καθιέρωσαν τον όρο «καβαφική ποίηση».Eντέλει δεν είναι υπερβολή, αν πούμε ότι
ο άνθρωπος που αρχικά φιλοδόξησε να γίνει ο αναγνωρισμένος ή ο καλύτερος
ποιητής της ελληνικής παροικίας στην Aλεξάνδρεια, μεταθανάτια έγινε ένας από
τους πιο σημαντικούς ευρωπαίους ποιητές
του 20ού αιώνα.
Πηγές
Δεν ευτυχήσαμε να έχουμε τη μεστή,σύμφωνα με τις μαρτυρίες, φωνή του ποιητή να απαγγέλλει την ποιήσή του. Θα μας βοηθήσουν οι απαγγελίες των ηθοποιών που ακολουθούν.
