Καλλιπάτειρα

ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ (1860-1912)

Καλλιπάτειρα

Ο κατεξοχήν σονετογράφος της νεοελληνικής ποίησης.Είναι ο νεότερος εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής. Στα ποιήματα του Μαβίλη, ωστόσο, διακρίνουμε και την επίδραση του παρνασσισμού, με στοιχεία όπως:

•  Επιμονή στη μορφική τελειότητα του στίχου,
•  Έμπνευση του θέματος από την αρχαιότητα.

Κυρίαρχα θέματα της ποίησής του είναι:

•  η φύση,
•  ο έρωτας,
•  η πατρίδα.

Το ποίημα γράφτηκε το 1895 με αφορμή την επικείμενη αναβίωση, το 1896, των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Δημοσιεύτηκε ωστόσο το 1899.

ΘΕΜΑ: Η προσπάθεια της Καλλιπάτειρας να πείσει τους Ελλανοδίκες να της επιτρέψουν να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς αγώνες.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η ανώτερη ηθική αξία των Ολυμπιακών αγώνων και η μεγάλη τιμή να είναι κάποιος ολυμπιονίκης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ. 1-3  : Η απαγόρευση των Ελλανοδικών.

2Η ΕΝΟΤΗΤΑ: στ. 3-14 : Το επιχείρημα της Καλλιπάτειρας.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

Επίδραση του Παρνασσισμού. Αυτό φαίνεται: α) από τη φροντίδα για τελειότητα της μορφής, β) από το θέμα, που είναι εμπνευσμένο από την αρχαιότητα.

Ο τίτλος του ποιήματος αφήνει να εννοηθεί ότι το ποίημα εστιάζει στην προσωπικότητα της ηρωίδας.

Διαλογική μορφή του ποιήματος: δίνει ζωηρότητα στη διαγραφή των καταστάσεων

Το θέμα αναπτύσσεται διαλεκτικά (με τη μορφή του διαλόγου), ακολουθώντας μια εξελικτική πορεία.

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΗΡΩΙΔΑΣ:

   Δυνατή, θαρραλέα καθώς τολμά να έρθει σε αντιπαράθεση με καθιερωμένες συνήθειες του καιρού της, γεμάτη  αυτοπεποίθηση, σοβαρή, αξιοπρεπής,πειστική,  με λόγο γεμάτο επιχειρήματα, υπερήφανη για την ένδοξη γενιά της.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, πλούσια σε έκφραση, με κάποιες ποιητικές εκφράσεις, ώριμη και καλλιεργημένη με προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις. Κυριαρχούν τα επίθετα.

ΥΦΟΣ: Πυκνό, ζωηρό και παραστατικό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:

•        Εικόνες (στ.7-8).
•        Μεταφορές(π.χ. στ.14)
•        Παρηχήσεις του ρ, του λ και του ν.
•       Υπερβολές (με μάλαμα γραμμένος...).
•        Σχήμα υπαλλαγής: «αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου» αντί «κατεβατό αστραφτερού μαρμάρου».
•        Σχήμα υπερβατό: «με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια», «το δοξάζει […] ύμνος χρυσός του αθάνατου Πινδάρου», κ.ά.
•        Ασύνδετο σχήμα
•        Επίταξη του επιθέτου (συνήθεια αρχαία, ύμνος χρυσός…)

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

Κυριαρχεί ο δραματοποιημένος διάλογος (οι ήρωες διαλέγονται άμεσα σε α΄πρόσωπο)

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ:

Σονέτο με συγκεκριμένη μορφή και ομοιοκαταληξία (δύο 4στιχες στροφές+δύο 3στιχες με στίχο ιαμβικό εντεκασύλλαβο παροξύτονο).

Ομοιοκαταληξία: πλούσια και ηχηρή, σταυρωτή στις δύο πρώτες στροφές, πλεχτή στην τρίτη και στον πρώτο στίχο της τέταρτης και ζευγαρωτή στους δύο τελευταίους στίχους.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

•    Αναδεικνύεται η αξία των ολυμπιακών αγώνων για την αρχαία ελληνική κοινωνία.
•  Υπενθυμίζει τα ιδανικά των Αγώνων: ανιδιοτέλεια και την αρμονική ανάπτυξη σώματος και ψυχής.        
•  Προβάλλεται επίσης η σημασία της τέχνης, που αποτελεί ένα από τα πιο υψηλά ιδανικά.        
•  Σήμερα, στην υλιστική κοινωνία μας οι αθλητές δεν αγωνίζονται στην πλειονότητά τους για ένα στεφάνι αγριελιάς, αλλά για το χρήμα και τη δόξα.     
•   Συναισθήματα που εκφράζονται στο ποίημα: πόθος, λαχτάρα, περηφάνια, συγκίνηση.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

7^ος ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΙΝΔΑΡΟΥ (5^ος αι., ύμνος για τον Διαγόρα, πατέρα της Καλλιπάτειρας)

Ὅμοια τώρα κι ἐγώ

 τόν γλυκό τόν καρπό τῆς ψυχῆς μου, 

πού ‘ναι νέκταρ ἁγνό κι εἶναι δῶρο Μουσῶν,

σ’ ἀθλοφόρους χαρίζοντας ἄντρες

 τήν καρδιά ἱλαρώνω αὐτῶν

 πού στά Ὀλύμπια καί Πύθια νικοῦνε.

Κι εἶν‘ ἀλήθεια μακάριος αὐτός

 πού ἡ φήμη ἡ ἀγαθή τόν τυλίγει.

Μά ἡ ζείδωρος Χάρη

ἄλλον κάθε φορά συνοδεύει

μέ γλυκόηχη λύρα καί μ’αὐλούς πολυφώνους.

Μέ τά ὄργανα αὐτά συνοδεία, ἐδῶ

ἔχω ἔρθει κι ἐγώ μαζί μέ τόν Διαγόρα

τή θαλάσσια ὑμνώντας κόρη τῆς Ἀφροδίτης

τοῦ Ἡλίου τή νύφη, τήν Ρόδο

γιά νά εἶναι ὁ ὕμνος μου ἔπαινος

στόν πελώριο ἀγέρωχο ἄντρα,

στόν πυγμάχο πού κέρδισε στέφανο νίκης

πλάι στήν ὄχθη τ’ Ἀλφειοῦ ποταμοῦ

καί πλάι στήν Κασταλία

ἀλλά καί στόν πατέρα ἐκείνου, Δαμάγητο,

πού τῆς Δίκης τό καύχημα εἶναι∙

…………..

Κι ὀ Διαγόρας μέ τ’ ἄνθη αὐτῶν τῶν ἀγώνων

δυό φορές στεφανώθηκε∙ τέσσερις πάλι

στοῦ ἐνδόξου Ἰσθμοῦ τ’ ἀγωνίσματα πρώτευσε

στή Νεμέα ξανά καί ξανά καί ἀκόμα

στῆς Ἀθήνας τή γῆ τή βραχώδη.

Ὁ χαλκός τόν γνωρίζει τοῦ Ἄργους,

τῶν Θηβῶν καί Ἀρκάδων τά ἔπαθλα,

τῶν Βοιωτῶν οἱ ἀγῶνες οἱ εὔτακτοι∙

τόν γνωρίζει ἀκόμα ἡ Πελλήνη∙

 καί ἡ Αἴγινα ἕξι φορές νικητή τόν ἐτίμησε

καί τά ἴδια γι’ αὐτόν ἱστορεῖ τῶν Μεγάρων ἡ λίθινη στήλη.

Ἀλλά, Δία πατέρα,  ἐσύ, ………..

τώρα ἐτοῦτο τόν ὕμνο μου, τόν ὀλυμπιόνικο δέξου

καί τίμα τόν ἄντρα πού μέ τήν πυγμή του

τή δόξα τῆς νίκης κερδίζει∙ καί κάνε

σεβαστός νά τιμᾶται ἀπό ὅλους-πολίτες καί ξένους∙

γιατί ἐκεῖνος στόν ἴσιο τόν δρόμο,

 πού ἡ ὕβρις ἐχθρεύεται,  πάντα βαδίζει∙

ἀφοῦ ξέρει καλά στήν ψυχή του νά κλείνει

διδαχές, πού τοῦ ἔμαθε ἡ φρόνηση

τῶν ἐνδόξων προγόνων.

Στήν ἀφάνεια ποτέ μήν ἀφίσεις